Xăm hình không chỉ là một hình thức trang trí cơ thể mà còn mang trong mình những giá trị văn hóa, tín ngưỡng và nghệ thuật. Ở Việt Nam, xăm hình đã trải qua một hành trình dài từ thời xa xưa cho đến khi trở thành một ngành công nghiệp nghệ thuật hiện đại.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá sự phát triển của xăm hình ở Việt Nam qua các thời kỳ, từ truyền thống đến hiện đại, để hiểu rõ hơn về ý nghĩa, sự thay đổi và tương lai của nghệ thuật xăm hình tại đất nước hình chữ S.
Xăm hình trong lịch sử Việt Nam
Xăm hình đã xuất hiện trong văn hóa Việt từ rất lâu đời. Trong nhiều tài liệu cổ, người Việt xưa có phong tục xăm hình lên cơ thể, đặc biệt là hình rồng, hổ, cá chép. Những hình xăm này không chỉ mang ý nghĩa thẩm mỹ mà còn có tác dụng tâm linh, bảo vệ con người khỏi tà ma.
Xăm hình trong văn hóa dân gian
Người Việt cổ tin rằng việc xăm hình có thể giúp họ tránh bị thủy quái tấn công khi làm nghề sông nước. Những người làm nghề chài lưới thường xăm hình cá chép, rồng hoặc sóng nước để cầu mong may mắn và bảo hộ trên biển cả.
Một số tộc người thiểu số như người Dao, người Thái cũng có tập tục xăm hình lên mặt và cơ thể để thể hiện địa vị, bản sắc văn hóa và đánh dấu sự trưởng thành. Điều này cho thấy xăm hình từng là một phần quan trọng trong đời sống của người Việt xưa.
“Xăm hình không chỉ là nghệ thuật trang trí cơ thể mà còn là một phần của văn hóa dân gian, thể hiện tín ngưỡng và bản sắc của mỗi cộng đồng.”
Xăm hình trong quân đội và giới võ thuật xưa
Không chỉ phổ biến trong dân gian, xăm hình còn xuất hiện trong quân đội thời phong kiến. Những chiến binh, võ sĩ thường xăm lời thề trung thành, hình ảnh rồng phượng hoặc những biểu tượng thể hiện sự dũng mãnh lên cơ thể.
Đặc biệt, Lê Lợi và nghĩa quân Lam Sơn từng sử dụng hình thức xăm chữ lên tay binh lính để thể hiện lòng trung thành và quyết tâm đánh đuổi giặc ngoại xâm. Câu nói nổi tiếng được xăm lên tay các nghĩa sĩ là:
“Sát Thát” – tức “Giết giặc Nguyên Mông”
Điều này chứng tỏ xăm hình không chỉ mang tính thẩm mỹ mà còn thể hiện tinh thần chiến đấu và lòng yêu nước của người Việt thời xưa.
Sự thay đổi của xăm hình Việt Nam qua các thời kỳ
Trải qua nhiều biến động lịch sử, xăm hình dần mất đi vị trí vốn có trong xã hội. Từ một biểu tượng văn hóa, hình xăm bắt đầu bị kỳ thị, gắn liền với những định kiến tiêu cực.
Giai đoạn trước thế kỷ 20: Xăm hình bị kỳ thị
Dưới thời phong kiến và thực dân Pháp, xăm hình không còn được nhìn nhận như một phong tục đẹp mà bị xem là dấu hiệu của giới giang hồ, tội phạm.
- Những người xăm hình thường bị xem là có xuất thân phóng túng hoặc bất hảo.
- Chính quyền thuộc địa từng sử dụng hình thức xăm dấu lên tù nhân để phân biệt, khiến hình xăm trở thành một định kiến xã hội.
- Dần dần, xăm hình bị lãng quên và trở thành một chủ đề gây tranh cãi trong xã hội Việt Nam.
Thế kỷ 20 – 21: Sự trỗi dậy của xăm hình nghệ thuật
Bước vào thế kỷ 20, đặc biệt từ những năm 1980 – 2000, xăm hình bắt đầu hồi sinh nhờ ảnh hưởng của văn hóa phương Tây.
- Giới trẻ Việt Nam dần cởi mở hơn với nghệ thuật xăm hình.
- Nhiều nghệ sĩ xăm hình chuyên nghiệp xuất hiện, giúp thay đổi quan niệm của xã hội về bộ môn này.
- Xăm hình không còn bị coi là dấu hiệu của giang hồ mà trở thành một cách thể hiện cá tính, phong cách và nghệ thuật.
Những phong cách xăm hiện đại như xăm 3D, xăm màu nước, xăm hình Nhật Bản (Irezumi) bắt đầu xuất hiện, mang đến một làn gió mới cho nghệ thuật xăm hình Việt Nam.
“Ngày nay, xăm hình đã trở thành một phần của nghệ thuật cơ thể và được công nhận như một nghề nghiệp chính thống.”
Kết luận (tạm thời)
Từ một phong tục văn hóa, xăm hình đã trải qua nhiều biến động trước khi trở thành một bộ môn nghệ thuật chính thống tại Việt Nam. Tuy nhiên, để hiểu rõ hơn về sự phát triển của xăm hình trong thời hiện đại, cũng như những xu hướng mới nhất, mời bạn tiếp tục theo dõi phần hai của bài viết này.
(Tiếp tục…)
